Hersentumor en dexamethason

Hoe werkt dexamethason?
Dexamethason is een geneesmiddel uit de groep van de corticosteroïden, evenals prednison. Door de hersentumor ontstaat druk en een ontstekingsreactie. Hierdoor ontstaat vocht in het omringende hersenweefsel, ook wel oedeem genoemd. Corticosteroïden zijn ontstekingsremmers en verminderen de ontsteking en daardoor het oedeem. De zwelling neemt af en het verdrukte hersenweefsel krijgt meer ruimte. Hierdoor kunnen neurologische uitvalsverschijnselen en bijvoorbeeld hoofdpijn afnemen.

Wat is de juiste dosis dexamethason?
De dosis dexamethason is sterk afhankelijk van de persoonlijk situatie. Over het algemeen wordt aangenomen dat een dagdosis van meer dan 16mg dexamethason niet zinvol is. Bij toegenomen neurologische uitval en/of hoofdpijn kan de dosis dexamethason soms beter fors verhoogd worden, zodat er een snel effect optreedt. Daarna kan het eventueel langzaam weer worden afgebouwd tot de benodigde dosis. Bij het uitblijven van een positief effect kan men beter direct terug naar de uitgangsdosis. Soms kan een eenmalig hoge dosis dexamethason gegeven worden voor een snel effect (bijvoorbeeld eenmalig 8 of 10mg). Overleg hierover altijd met uw behandelend arts.

Wat zijn de bijwerkingen van dexamethason?
Dexamethason heeft (zeker op de lange termijn) veel bijwerkingen. De bijwerkingen van dexamethason staan duidelijk vermeld in de bijsluiter. Slechts enkele belangrijke bijwerkingen worden hier besproken.

• Maagklachten
  Bij eventuele maagklachten (zuurbranden of pijn in de maagstreek) tijdens het gebruik van dexamethason is het zinvol om te starten met een maagbeschermer (bijvoorbeeld pantoprazol of esomeprazol).
• Hoge bloedsuikers (veel plassen en drinken)
  Dexamethason kan hoge suikers geven in het bloed. Soms merkt u dat aan veel dorst en veel plassen. De suikers in het bloed kunnen soms echter levensgevaarlijk hoog worden zonder dat u dat merkt. Daarom is het noodzakelijk het suikergehalte in het bloed minstens 1 keer per 2 weken te laten controleren. Dit kan met een vingerprik.
• Vocht vasthouden (dikke enkels)
  Sommige mensen houden vocht vast. Dit is meestal vooral zichtbaar bij de enkels en voeten, maar soms ook aan de handen. Je kan dan een putje drukken in de huid dat enige tijd zichtbaar blijft.
  Een paar nuttige tips: leg de benen hoog bij rusten of zitten (liefst hoger dan het niveau van de borstkas). Indien mogelijk is wandelen ook goed. De spieren pompen zo het vocht weg. Tijdens slapen kan het zinvol zijn om het voeteneinde van het matras net iets hoger te brengen, bijvoorbeeld door er een kussen onder te leggen. Wanneer iemand heel veel vocht vasthoudt, kan het zinvol zijn om de benen te zwachtelen en steunkousen aan te meten. Plastabletten helpen meestal niet.
• Slapeloosheid
  Dexamethason kan slapeloosheid veroorzaken. Soms is het dan zinvol om de dagdosis in een keer ’s morgens in te nemen. Overleg dit met uw behandelend arts. Hij kan ook eventueel tijdelijk een slaapmiddel voorschrijven.
• Botontkalking/broze botten
  Bij het langdurig gebruik (>3 weken) van een hogere dosis dexamethason (>2,25mg/dag) kan botontkalking optreden. Probeer in elk geval zoveel mogelijk te blijven bewegen om dit zoveel mogelijk te voorkomen. Overleg met uw arts over preventieve medicatie, zoals kalk en vitamine D.
• Ontstekingen/infecties
  Dexamethason remt het immuunsysteem. Hierdoor kunnen (zeldzame) ontstekingen of infecties ontstaan. Ook een schimmelinfectie (candida) in de mondholte komt regelmatig voor. Dit uit zich als wit beslag op de slijmvliezen. Als de slokdarm eveneens ontstoken is, kan deze schimmelinfectie ook hevige pijn geven bij slikken. Deze infectie is over het algemeen goed te behandelen met een orale gel (miconazol of nystatine). Verder kunnen zeldzame en ernstige longinfecties ontstaan. Het is dan soms nodig preventief antibiotica te slikken. Overleg dit met uw behandelend arts.
• Blauwe plekken en dunne huid
  Bij langer gebruik wordt de huid vaak dunner, waardoor u sneller blauwe plekken heeft en streepvormige littekens (striae). Zorg ervoor dat u zich zo weinig mogelijk stoot. Ook puistjes kunnen voorkomen tijdens het gebruik van dexamethason. In uitzonderlijke gevallen is hiervoor een behandeling met antibiotica noodzakelijk.
  Enige maanden na het stoppen met de behandeling heeft de huid meestal weer zijn normale dikte terug. De littekens verdwijnen niet meer.
• Verwardheid (opgewekt en ongeremd)
  Dexamethason kan psychiatrische klachten veroorzaken. Meestal treden deze op binnen enkele weken na de start of na het verhogen van dexamethason. Psychiatrische klachten kunnen echter ook door de hersentumor zelf veroorzaakt worden. Het onderscheid is dus niet altijd makkelijk. Door dexamethason zijn mensen echter vaak opgewekt, druk en ongeremd, maar ook snel geïrriteerd, chaotisch en rusteloos. Soms komt agressie voor. Bij voorkeur wordt de dexamethason dan verlaagd. Overleg bij dergelijke beelden altijd met uw behandelend arts.
• Gewichtstoename
  Door het gebruik van dexamethason kunt u zwaarder worden en een andere vetverdeling krijgen. Dit komt door een andere opbouw en afbraak van vet, meer eetlust en vasthouden van vocht. Vet gaat vooral zitten op de buik, op de bovenkant van de rug en in het gelaat. Het is vaak nodig uw eetgewoontes aan te passen om het gewicht op peil te houden.
  De gewichtstoename verdwijnt binnen een paar maanden nadat u bent gestopt met dexamethason.

Klik hier voor een handig afbouwschema voor dexamethason (voor artsen)